31 października 2025 roku zmarła Elżbieta Penderecka – wybitna promotorka kultury muzycznej, twórczyni Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van Beethovena i żona zmarłego w 2020 roku Krzysztofa Pendereckiego, jednego z najwybitniejszych kompozytorów XX i XXI wieku. Miała 78 lat. Kraków był dla niej miastem szczególnym – tu się urodziła, tu studiowała, tutaj wyszła za mąż i stąd przez ponad 50 lat promowała polską kulturę na całym świecie.
----- Partner Działu Kraków -----
Krakowska dziewczyna z Woli Justowskiej
Elżbieta Penderecka (z domu Solecka) urodziła się w 1947 roku w Krakowie. Była córką Leona Soleckiego, koncertmistrza Filharmonii Krakowskiej.
Po ukończeniu szkoły średniej studiowała fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jednak jej życie wypełniała kultura – od 1965 roku prowadziła sekretariat swojego męża, Krzysztofa Pendereckiego, i całe życie poświęciła muzyce.
W Krakowie na Woli Justowskiej mieszkali przez całe życie. „Krzysztof Penderecki zawsze uważał, że dla artysty ważne jest to miejsce, gdzie są jego korzenie. Bardzo lubił wracać do naszego domu w Krakowie na Woli Justowskiej” – wspominała Elżbieta.
----- Reklama -----
Historia miłości z Krzysztofem Pendereckim
Elżbieta poznała Krzysztofa Pendereckiego, gdy miała zaledwie 8 lat. Od 1955 roku uczyła się gry na fortepianie u Barbary – pierwszej żony kompozytora. Męża swojej nauczycielki zapamiętała jako „strasznie niesympatycznego”.
Wszystko zmieniło się, gdy miała 16 lat. Ojciec Elżbiety zabrał ją na pierwsze krakowskie wykonanie „Polimorfii” Krzysztofa Pendereckiego. Wtedy między obojgiem zaiskrzyło.
„Zwariowałem na jej punkcie. Była dziewczyną wyjątkowej urody, nie zdawała sobie sprawy, jaka jest piękna. Do tego inteligentna. Instynktownie czułem, że Elżbieta będzie dla mnie idealną partnerką” – wspominał kompozytor w książce „Pendereccy. Saga rodzinna”.
Wkrótce Penderecki rozwiódł się ze swoją pierwszą żoną. Ślub z Elżbietą odbył się w 1965 roku w tajemnicy przed jej rodzicami, którzy nie zgadzali się na to małżeństwo – Elżbieta miała wtedy zaledwie 18 lat.
Byli razem przez ponad 50 lat – aż do śmierci Krzysztofa Pendereckiego 29 marca 2020 roku.
„Pamiętaj, w jednym małżeństwie nie da się zrobić dwóch karier”
„Pamiętaj, w jednym małżeństwie nie da się zrobić dwóch karier” – powiedziała kiedyś mama Elżbiety. Dla kariery w fizyce jądrowej zabrakło więc miejsca. Przestrzeń życiową i zawodową zajęła kultura oraz zajmowanie się sprawami rodzinnymi.
Elżbieta stała się menadżerką, promotorką i najbliższą współpracowniczką męża. „Przez ponad 50 lat stała u boku Krzysztofa Pendereckiego, zapewniając kompozytorowi ognisko domowe i warunki do pracy twórczej oraz towarzysząc mu w licznych podróżach” – czytamy w komunikacie Stowarzyszenia im. Beethovena.
Małżeństwo doczekało się dwójki dzieci: syna Łukasza i córki Dominiki.
Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena – jej największe dzieło
W 1997 roku Elżbieta Penderecka zorganizowała pierwszy Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena, który od tamtej pory odbywa się rokrocznie, początkowo w Krakowie, a następnie w Warszawie.
W 1998 roku zainicjowała Festiwal Krzysztofa Pendereckiego, organizowany w cyklu pięcioletnim. W 2003 roku powołała do życia Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena, które przejęło organizację obu festiwali.
Dzięki niej do Polski przyjeżdżali najwybitniejsi artyści świata – Anne-Sophie Mutter, Plácido Domingo, Yuri Bashmet, Piotr Beczała, Mścisław Rostropowicz, Jessye Norman, Barbara Hendricks, Martha Argerich, Krystian Zimerman i wielu innych.
Promotorka kultury i ambasadorka Polski
W latach 1996-2000 była Przewodniczącą Rady Programowej Festiwalu Kraków 2000 – Europejskie Miasto Kultury.
Przyczyniła się do powstania orkiestry kameralnej Sinfonietta Cracovia, oficjalnej orkiestry Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa.
W 1997 roku zorganizowała koncert charytatywny na rzecz powodzian po „powodzi tysiąclecia” z udziałem Lorda Yehudi Menuhina i innych wybitnych artystów.
Liczne odznaczenia i nagrody
Elżbieta Penderecka była laureatką wielu nagród i odznaczeń:
- 2003: Złoty Medal Kraków 2000 w dowód uznania dla promocji Krakowa
- 2003: Złoty Krzyż za Zasługi dla Republiki Austrii
- 2007: Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Litewskiej
- 2007: Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Solidarności Włoskiej
- 2010: Odznaka Honorowa Bene Merito za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej
- 2011: Najwyższe odznaczenie Suwerennego Wojskowego Zakonu Maltańskiego – Croix avec Plaque de L’ordre „Pro Merito Melitensi”
- 2011: Srebrny Medal „Gloria Artis”
- 2012: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
W 2002 roku została laureatką jubileuszowej Europejskiej Nagrody Kultury 2002 za swoje osiągnięcia jako „ambasador Polski w otwieraniu Unii Europejskiej na Wschód”.
Jej ostatnie publiczne wystąpienie
Jeszcze 14 października 2025 roku, zaledwie 17 dni przed śmiercią, Elżbieta Penderecka była obecna w Trzcianie (woj. małopolskie), gdzie uczestniczyła w uroczystości nadania Szkole Muzycznej I stopnia imienia Krzysztofa Pendereckiego.
Jej słowa wypowiedziane do uczniów i rodziców poruszyły wielu: „Muzyka zmienia dzieci – i że rodzice posyłający je na zajęcia muzyczne tworzą dla nich 'zupełnie inną przyszłość'”. To była jedna z jej ostatnich publicznych wypowiedzi.
„Jestem bardzo sentymentalna”
W wywiadzie dla „Werandy” w 2017 roku mówiła o sobie: „Jaka jestem na co dzień? Myślę, że dalej taka jak przed laty. Że nic się absolutnie nie zmieniłam, choć od ponad 20 lat prowadzę wielkie wydarzenie muzyczne (…) Ale w Krakowie można mnie zobaczyć, jak chodzę po zakupy z koszykiem, w domu zaś chętnie sprzątam, bo z natury jestem pedantką”.
„Jestem bardzo sentymentalna. Mój mąż zresztą też, tylko tego nie okazuje”.
Odeszła nagle, zostawiając po sobie ogromny dorobek kulturalny i niezatarte wspomnienia. Była wielką promotorką polskiej kultury, kobietą, która przez ponad 50 lat stała u boku jednego z najwybitniejszych kompozytorów świata, a jednocześnie stworzyła własną, imponującą karierę w świecie muzyki klasycznej.
Spoczywaj w pokoju, Elżbieto.
