Wyjątkowe rysunki tworzone przez polskie dzieci w czasie wojny poruszyły świat. Obrazują one różne momenty w tych strasznych czasach. Zbiór kilku tysięcy rysunków i zeszytów wpisano na Międzynarodową Listę Programu UNESCO Pamięć Świata.
Rada Wykonawcza UNESCO ogłosiła decyzję o wpisaniu na Międzynarodową Listę Programu Pamięć Świata zbioru pt. „Rysunki i zapiski dzieci z czasu wojny w Europie: 1914–1950”. Wśród 17 kolekcji pochodzących z 8 krajów znalazły się również rysunki i zeszyty polskich dzieci z lat 40. XX wieku, przechowywane w Archiwum Akt Nowych – unikatowe i niezwykle poruszające świadectwa wojennych przeżyć najmłodszych świadków okupacji niemieckiej w Polsce.
Trauma wojenna zapisana ręką dziecka
Polski zbiór, złożony z ponad 7000 prac, powstał w 1946 roku jako efekt ogólnopolskiego konkursu ogłoszonego przez redakcję tygodnika „Przekrój” za zgodą ówczesnego Ministerstwa Oświaty. Udział w nim wzięło ponad 7300 dzieci w wieku do 13 lat – najmłodszy uczestnik miał zaledwie 2 lata i 3 miesiące. Prace te, tworzone zarówno spontanicznie, jak i pod wpływem rodziców czy nauczycieli, stały się wyjątkowym dokumentem zbiorowej traumy wojennej, zapisanej ręką dziecka.
Rysunki przedstawiają przerażające chwile
Dzieci przedstawiały na swoich rysunkach m.in. sceny egzekucji, bombardowań, utraty domu, ewakuacji, przesiedleń, głodu, śmierci członków rodziny, działań frontowych, paniki i chaosu. Nie brakowało również obrazów radości z zakończenia wojny.
Prace są różnej wielkości i formatu – małe, duże, kwadratowe, podłużne, prostokątne. Były rysowane i malowane na wszystkich rodzajach papieru: kredowym, brystolu, pergaminie, tekturze, a nawet na papierze pakowym. Używano różnych technik i środków, np. kolorowe kredki ołówkowe, kredki woskowe, długopisy, tusz i akwarele. Paleta barw była dość ograniczona, a więc dominują ciemniejsze tonacje.
– To niezwykle wzruszające dziedzictwo dokumentacyjne, zapisane ręką dziecka, które staje się świadectwem wojny bardziej przejmującym niż niejeden oficjalny raport czy relacja – zaznacza dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.
Polska umacnia swoją pozycję
Wpisem kolekcji rysunków dzieci na Listę UNSECO Archiwa Państwowe umacniają swoją pozycję jako jeden z liderów w zakresie ochrony i promocji dziedzictwa dokumentacyjnego. Na Międzynarodowej Liście Programu UNESCO Pamięć Świata znajduje się obecnie 19 obiektów z Polski.
Nasz kraj znajduje się tym samym w ścisłej światowej czołówce państw o największej liczbie wpisów – obok Niemiec, Francji, Holandii, Wielkiej Brytanii i Korei Południowej. Z pełną listą polskich wpisów na Międzynarodowej Liście Programu UNESCO Pamięć Świata można zapoznać się tutaj.
Rysunki i zapiski dziecięce mają dziś wyjątkowe znaczenie jako materiał edukacyjny i ekspozycyjny. Polska kolekcja była już szeroko prezentowana w ramach międzynarodowej wystawy „Mamo, ja nie chcę wojny!”. Ekspozycja odwiedziła ponad 30 miast w Polsce i ponad 40 krajów świata, budząc poruszenie i refleksję.
Stronę wystawy „Mamo, ja nie chcę wojny!” (dostępną w języku polskim, angielskim, ukraińskim i chińskim) możemy znaleźć tutaj.
